In de expositie Earth Matters, samengesteld door Lidewij Edelkoort & Philip Fimmano -nog te zien tot 26 november 2017  in het Textielmuseum Tilburg- staat de aarde centraal die nu, meer dan ooit lijkt het, om aandacht vraagt. Textiel, sculpturen, design, mode, film en muziek ondersteunen deze boodschap. De expo is een compositie van het werk van diverse ontwerpers, beter gezegd: wereldverbeteraars. Wat hen allen verbindt is hun bijdrage aan de zogenaamde Postfossiele maatschappij, zoals Edelkoort de huidige wereld noemt. Waarden zoals de huidige mentaliteitshervorming, intieme- en intuïtieve vormen van ecologie, oude rituelen, archaïsche systemen, natuurlijke processen, schoonheid, veerkracht, progressie en innovatie worden in de gepresenteerde kunstwerken uitgedragen.

Bij binnenkomst word je meteen kleurrijk onthaald. Je valt gelijk met je neus in de botanische pigmenten die door middel van kleding, tapijten en canvassen bezig zijn met een tweede leven. Door middel van waanzinnige fotografische beelden en storytelling krijg je de culturele- en ecologische waarde van onder anderen Indiase, Japanse en Arabische ambachten te zien. Langzaamaan waan je je in een oase van crèmekleurige linnen lampen, waardoor de ruimte een zachte uitstraling krijgt. De toon is gezet: “Treed binnen, stel je open en laat je de adem benemen.” Hier staat alles in het teken van thema #1: Duurzame productie. Bij duurzame productie wordt er zo min mogelijk gebruik gemaakt van water en chemicaliën. Het productieproces wordt mindful uitgevoerd en commerciële winst maakt niet langer de dienst uit. Het project Golden Joinery van het Nederlandse Painted Series steekt de kop boven het weefgetouw uit. Sereniteit, kwetsbaarheid en een bijna balletachtige scène laten de fascinerende Japanse methode, Kintsugi, in textiel zien: gouddraad in witte kledingstukken verweven. Een toepasselijk gebaar: “O ja, wij zijn net zo fragiel en waardevol als het gouden garen.”

In het midden van de ruimte dient zich een tweede thema aan: #2 Ingrediënten verzamelen. Ontwerpers zijn inmiddels plantkundigen met een belangrijke functie. Ze brengen natuur en maatschappij samen. Natuurlijke grondstoffen en recycling zijn hun instrumenten. Wol, vlas, hennep, brandnetel, dennennaalden, alpacawol, latex en kamelenhaar werden tot voor kort nog als afval of onkruid beschouwd, maar in de Postfossiele maatschappij zijn deze stoffen het garen voor een tweede huid, zachte textiele meubels en vloerkleden. Onze oceanen vullen het pallet aan goederen aan. Wanneer je de onderzeese ruimte binnentreedt doet het bijna buitenaards aan. Het lied Rise van singer songwriter Antony and the Johnsons klinkt hier. Met weemoed en neerslachtigheid waan je je door de ruimte en je moet bekomen van een klap in je gezicht. Hoe hebben we het zo ver kunnen laten komen? Je bent nu wakker en een diepe, donkerblauwe kleur vangt je op. “Help de zee” is de boodschap van een film die tegen de achterste wand wordt afgespeeld. Het project van Susanne Tick, de Mylar balonnen, verenigt oude ballonnen, visnetten en zeewiergaren door middel van de Smyrna techniek en maakt hier o.a. prachtige tapijten van. Voor Nienke Hoogvliet is zeewier goud. Het geeft een kleurenpalet van groen/goud tot roze en paars, is minder belastend voor het milieu en groeit enorm snel. Daarnaast gebruikt zij alleen zout water om zoet water te besparen. Julia Lohmann gebruikt naga zeewier, rotom en aluminium als ingrediënten voor haar innovatieve onderzoek naar de eenwording van natuur en vormgeving. Ook daar komen prachtige sculpturen uit voort. Je weet nu wat je te doen staat. Je bent gedreven om deze prachtige wereld te helpen. Vanuit dit gemoed maak je de oversteek naar een volgende ruimte, maar eerst loop je nog tegen Aly de Groot’s Ghost Story aan. Een film over wat, rondspokend in de zee aan visnet, touw, botten, lijn en drijfhout, door haar handen wordt getransformeerd tot handgeweven sculpturale manden. Op dit moment staat de spanningsboog op zijn strakst. Abstracte ideeën nemen een loopje met je: “Wat kan ik doen om de aarde, ons thuis, te helpen?” Dan begint het liedje van Antony voor een zoveelste keer opnieuw, deze keer nog mooier lijkt het: “Rise for the ocean, rise in humanity”.

Het derde thema behelst #3 Materialen heruitvinden. We duiken nog dieper in wat ons mens maakt en wat we ten bate van onze aarde inzetten. Hier staan de innovatieve wijzen centraal van natuurkrachten en productieprocessen. Een drietal projecten springen eruit. Bijvoorbeeld het project van Jolan van der Wiel in samenwerking met Iris van Herpen. Hier wordt gemagnetiseerd plastic getransformeerd tot high class pumps met een scherp randje. Het doel is om onzichtbare natuurkrachten te materialiseren in objecten. Het project van Laura Luchtman & Ilfa Siebenhaar maakt gebruik van de invloed van geluidsfrequenties. Zij gebruiken bacteriën die biologische pigmenten produceren zodat ze geschikt zijn voor het verven van textiel. Het project van Marjan van Aubel, gaat over het mengen van biohars met water zodat er een chemische reactie ontstaat. De mix wordt schuim, dat zij verwerkt tot een zitvlak voor milieuvriendelijk meubeldesign. Ze vangt haar creatie(s) onder de noemer Transnatural Art & Design. Dit markeert een mooie overstap naar het laatste thema: #4 Stil staan bij de oorsprong.

Ben je eenmaal aangekomen bij de vitrines waar koper, bras, beton en edelmetalen zoals goud en zilver tentoongesteld staan, dan ben je gevoelsmatig niet ver verwijderd van een sfeer waar de ware aard van de alchemist blootgelegd wordt. Ruw en puur, oxiderend en energiek. Grondstoffen zijn niet enkel metalen en gesteente lijkt hier de gedachte, ook mensenhaar en de vele toepassingen van leer krijgen hier een plek. Sanne Visser laat met haar project The new Age of Trichology zien dat mensenhaar een grondstof is waar, vanwege overbevolking, in de toekomst alleen maar meer van beschikbaar is. Als materiaal is het simpel, krachtig en effectief.

Terug naar de oorsprong geeft tot slot nog een belangrijke les mee. Het beschermen van onze huid, omdat deze ons lichaam beschermt, is iets wat al sinds de prehistorie noodzakelijk is. Dit besef wordt aangegrepen om de productie en het gebruik van leer in een ander daglicht te zetten. Dierenleed heeft niet langer bestaansrecht, de ecologische voetafdruk moet tot een minimum worden beperkt en kennis uit de weefseltechnologie en biowetenschappen wordt gebruikt om traditionele paden van leerproductie te omzeilen. Dan kom je tot producten die de tijdsgeest van de Postfossiele gebruiker uitdragen. Elk object uit de tentoonstelling is daar een voorbeeld van. Mode is hier de rode draad als het gaat om het uitdragen van hedendaagse waarden en mentaliteiten. Over mode zegt het merk Provenance in een korte film: “Fashion is sensitive to cultural shifts and demonstrates them.”

Dat de aarde ertoe doet weten we maar al te goed. Een nog meer basale boodschap die ik, tijdens mijn bezoek aan de tentoonstelling, heb ontwaard, is dat de aarde immens veel kracht, vernuftigheid en schoonheid te bieden heeft. Ook dat weten we instinctief, maar we hebben er vooralsnog te weinig gehoor aan gegeven. Het is tijd om met compassie en overgave te veranderen. Want alles wat in deze wereld door middel van mensenhanden tot stand is gekomen, was in eerste instantie van de aarde. Hoe vinden we onze weg terug naar de natuur? Hoe kunnen we de wereld en het milieu verbeteren? De natuurlijke grondstoffen van de aarde zijn uitgeput, we leven nu werkelijk in een postfossiele wereld. Earth Matters laat zien hoe deze wereld eruit kan zien. Wij zijn de scheppers geworden van een nieuwe aarde.

{Foto’s gemaakt door Lisa Klaassen – 1 & 2. India Flint -zij kleurt ecologische stoffen met het pigment van planten- 3. Julia Lohmann maakte dit kunstwerk van licht gemaakt van Naga zeewier, rotum & aluminium – filmpje is documentaire Coral Rekindling Venus van Lynette Wallworth met muziek van Antony & the Johnsons }