Het jaar 2017 is alweer een tijdje onderweg. We hadden en hebben (!) het druk (het wordt bijna een cliché), maar wilden toch nog stilstaan bij de jaarlijkse TrendRede die afgelopen januari in Pakhuis de Zwijger werd voorgelezen (met live-stream en al). 2016 was een confronterend jaar, zowel persoonlijk als collectief. We bevinden ons op woelige baren in een stroming die afkomstig is uit diepe wateren. Veel van wat lang verborgen was op de bodem komt nu naar de oppervlakte. Dat maakt veel los. Bij het lezen van de TrendRede bekroop mij het gevoel dat sommige tendensen zo langzaam doorwerken, dat een jaarlijkse rede misschien geen recht doet aan hun aard. Tenslotte bevinden we ons nog steeds in de ‘ondertussentijd’ zo treffend benoemt in de TrendRede van 2016. Misschien kunnen we het grotere plaatje dat deze tijd moet voorstellen pas achteraf duiden.
Is een jaar eigenlijk niet te kort voor het ontwarren van de kluwen die ons heden en directe toekomst moet voorstellen? Te lezen was in ieder geval dat de makers dit jaar ook worstelden met het schrijven van de Rede. Het doel van de TrendRede is nog altijd het “kanaliseren van de opkomende geluiden, om ze vervolgens te orkestreren tot een samenhangende toekomsttoon.” Die toon begint voor het jaar 2017 als volgt:
“Er is sprake van versnippering en verwarring, De corrigerende en beschavende werking van de gedeelde dagelijkse realiteit wordt aangetast door gegoochel met gegevens en het creëren van nepnieuws, waarmee de waarheid van de ander ontwricht wordt. De virtuele werkelijkheid vormt een veilige vluchthaven. Niemand is er gebonden aan enige fysieke realiteit en dus kan men zonder limiet zijn behoeften bevredigen. Het onderscheid tussen de virtuele werkelijkheid en de dagelijkse realiteit is bijna verdwenen. Op het kruisvlak is de gevoelde werkelijkheid ontstaan.“
Deze gevoelde werkelijkheid wordt aangedreven door emoties. Een van de grootste emoties is angst, dus viert deze hoogtij. We zijn op drift en weten letterlijk niet wanneer we opnieuw vaste grond onder de voeten krijgen. In dit vacuüm zoeken we naar wijsheid, naar “mensen die zich uitspreken, niet vanuit autoriteit, maar vanuit levenservaring en rust.” Wie zijn we op drift? Onze identiteit zoekt naar nieuwe manieren om zich te verhouden tot de context: “identificatie is een urgente kwestie” zo waarschuwen de auteurs.
“Steun en kracht vindt men in culturele tradities, in overgeleverde rituelen. (…) Wat we nodig hebben is een waardenwending. Ons ego wordt niet langer gestut met wat we bezitten, maar met wat we toevoegen. Onherroepelijk bewegen we ons richting een samenleving waarin individuele betekenis centraal staat. Het is de bijdrage van het individu aan het geheel waarop we elkaar gaan aanspreken.“
We zijn op drift, in onbekende wateren. Logisch dat we zoeken naar houvast, want onze stuurloze emoties overvallen ons. Als we opkijken staat angst ineens aan het roer en bevinden we ons in een storm. Om opnieuw houvast te verkrijgen krijgt het Kleine Denken grip zo schrijft de TrendRede. “Als de tijd rijp is kan een individu veel betekenen. (…) De kleine betekenis, dat is wat we verwachten voor de toekomst.” Eigenlijk zijn we zoekende, we weten het allemaal niet meer zo goed. Dit weifelen zorgt voor experimenteren: “Het zijn de tijden van voortschrijdend inzicht, van verkennen in plaats van bedenken. Van uitproberen wat werkt.” We liggen voor anker of hijsen juist de zeilen in een continu voortgaan of stilstaan. We zitten met zijn allen in hetzelfde schuitje. Om die reden is er sprake van een egoluwte, mooi benoemd door de TrendRede. We dienen het algemene belang en zoeken nieuw leiderschap. Dit nieuwe leiderschap is: “dienend en ethisch gedreven.”
“De leider is een fluisteraar, eerder dan een schreeuwer. Hij kan uit de situatie stappen om het grotere plaatje te zien en is zich altijd bewust van wat hij waarom doet. Hij weet voorbij de schil van cynisme het gemeenschappelijke in zijn collega’s te raken en hen vanuit intrinsieke motivatie te committeren aan de organisatiedoelen.“
Als we ons in deze tijden op een schip bevinden in een woeste zee, dan is deze nieuwe leider de kapitein die ons weer veilig aan wal hoopt te krijgen. Soms komen we op zee andere schepen tegen met wie we een alliantie aangaan. Met andere schepen voeren we strijd. Dit zijn de cirkels die in 2017 volgens de TrendRede zullen botsen, of juist zullen versmelten.
“De toekomst wordt opgebouwd uit kringen, die zich soms openen en dan weer afsluiten als een levend mechanisme. Ze liggen naast, tegen en door elkaar. (…) maar begrip opent cirkels.”
Betekenis, betekenis. “Waar kunnen we als organisatie of individu betekenis toevoegen?” Het ik heeft een unieke functie op het schip. We maken allemaal deel uit van het grote plaatje en we kunnen niet langer doen alsof we op onszelf staan. Het schip dat we met zijn allen bevaren heeft onze sturing nodig. Het zoekt naar het doel van zijn reis. Maar waar we aankomen en of we in de juiste richting varen zien we misschien pas over een aantal jaar. De toekomsttoon is uitgegroeid tot een melodie. Wellicht roepen we dan uit zoals Christoffel Columbus bij de ontdekking van Centraal-Amerika: “Gracias a Dios hemos salido de esas honduras”. (God zij Dank zijn we uit deze diepten gekomen.)
{De TrendRede wordt jaarlijks geschreven door een aantal vooraanstaande Nederlandse trendwatchers zoals Hilde Roothart, Christine Boland e.a. ++ Beeld via Pinterest}
